INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Adam Idźkowski      Adam Idźkowski, wizerunek na podstawie drzeworytu Bronisława Puca z 1879 r.

Adam Idźkowski  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1962-1964 w X tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Idźkowski Adam (1798–1879), architekt, budowniczy. Ur. 24 XII w Olszance k. Pułtuska; syn Pawła i Marianny z Zaleskich. Po ukończeniu gimnazjum w Pułtusku zapisał się (30 XII 1820) na oddział sztuk pięknych Uniw. Warsz. W r. 1824 zakończył studia, otrzymując (16 III) dyplom magistra budownictwa i miernictwa. Następnie kontynuował studia za granicą, czyniąc długotrwałe starania o stypendium Komisji Oświaty. W ciągu czterech lat zwiedził I. Włochy, Francję, Anglię i Niemcy. We Włoszech za projekt restauracji Świątyni Pokoju w Rzymie powołano go na członka florenckiej Akademii Sztuk Pięknych. Po powrocie do kraju (13 IX 1827) starał się o katedrę budownictwa w szkole przygotowawczej do politechniki, a gdy taka katedra nie została otwarta, bez skutku zabiegał o katedrę architektury na Uniw. Warsz. Usiłował wówczas uzyskać zgodę Rady Uniwersytetu na docenturę prywatną, w ramach której chciał wykładać kompozycję architektury. Jednakże i tę prośbę I-ego odrzucono ostatecznie w r. 1830, motywując to tym, że na Uniw. Warsz. «nie jest zaprowadzone bezpłatne wykładanie nauk». Pozostała więc I-emu praca na polu budownictwa. Od r. 1828 był asesorem budownictwa przy Komisji Oświecenia, następnie, dzięki poparciu min. Grabowskiego, otrzymał stanowisko budowniczego pałaców cesarskich w Księstwie Łowickim; przez wiele lat był również członkiem Rady Ogólnej Budowniczej przy Komisji Spraw Wewnętrznych. Jako budowniczy odznaczył się I. dużą inicjatywą. W r. 1829 wystąpił z niezrealizowanym zresztą projektem przebudowy Placu Saskiego i wystawienia na nim pomnika Aleksandra I. W 10 lat później dokonał I. wg projektu architekta Ritschla przebudowy Pałacu Saskiego (1838–41). Do jego własnych realizacji należą: przebudowa katedry św. Jana w Warszawie (1839–42), budowa dworca kolejowego w Skierniewicach (1846), pałacu, zabudowań dworskich oraz mauzoleum Sołtanów w Trylesinie w pow. mohylewskim (1847), przebudowa pałacu w Olszewicach dla Konstantego Niezabitowskiego (1850–51), budowa pałacyku cesarskiego na Powązkach oraz (wspólnie z A. Gołońskim) przebudowa pałacu Paskiewiczów w Homlu. Za opracowany w r. 1855 projekt pałacu wystawy powszechnej w Londynie otrzymał I. złoty medal od Komitetu Wystawowego.

I. był przedstawicielem eklektyzmu w architekturze z wyraźną predylekcją do stylu gotyckiego, co potwierdza restauracja katedry św. Jana i dworzec w Skierniewicach. I. nie porzucił także swoich zainteresowań teoretycznych. W rezultacie w r. 1832, a więc w cztery lata po wydaniu cieszącego się dużą popularnością dzieła Marconiego ,,O porządkach architektonicznych” (1828), ukazały się I-ego Kroje architektury, obejmujące rozmaite jej kształty, uważane jako przedmiot piękności. Mimo pewnej oryginalności w ujęciu tematu i starannego opracowania Kroje architektury nie zyskały uznania i pozostały w cieniu pracy Marconiego, która rychło doczekała się drugiego wydania. Współcześni krytycy, szczególnie J. Heurich, niepopularność dzieła kładli na karb «zbyt wybujałej indywidualności autora, która będąc nader cenną w działalności artystycznej, stanowi jednak przeszkodę w opracowywaniu materiału historycznego». Nie zrażony I. obok publikacji pomniejszych rozprawek (Sposób budowania domów drewnianych; omówienie restauracji katedry św. Jana, „Bibl. Warsz.” 1843) przystąpił do wydawania okazałego dzieła pt. Plany budowli, obejmujące rozmaite rodzaje domów, mieszkań wiejskich różnej wielkości, kościołów, gmachów publicznych, mostów, ogrodów, monumentów i tym podobnych szczegółów w rozmaitych stylach architektury. Wychodziło ono zeszytami i obejmowało przedstawione w pięknych stalorytach znakomicie narysowane projekty I-ego (120 tablic). Zwracają uwagę projekty: przebudowy katedry św. Jana, Zamku Królewskiego, domów otaczających Plac Zygmunta w Warszawie, Mauzoleum Napoleona, pałacu w Homlu. Plany budowli ukazały się w trzech wydaniach: polskim (W. 1843), francuskim (Paryż 1843–52) i rosyjskim, i stanowiły jedno z najbardziej znanych wydawnictw architektonicznych XIX w.; za pracę tę Akademia Sztuk Pięknych w Petersburgu mianowała I-ego swoim członkiem.

Mimo wszystko osiągnięcia I-ego były skromne. Przyczyna tego tkwiła w zbytnio rozstrzelonych zainteresowaniach I-ego. Pod wpływem tak typowego dla połowy XIX w. pędu do wynalazczości dawał się on często zbytnio ponosić wybujałej wyobraźni, która, zwłaszcza w ostatnich latach życia, doprowadziła go niemal do maniactwa. Sam w sobie interesujący pomysł I-ego pt. Projekt drogi pod rzeką Wisłą dla połączenia Warszawy z Pragą… (W. 1828), który powstał pod wpływem analogicznego przedsięwzięcia przeprowadzonego w Londynie przez inż. Brunela, w zakresie rozwiązań technicznych i kosztorysów był całkowicie utopijny, co wykazał zresztą natychmiast jeden z wybitniejszych inżynierów polskich – Feliks Pancer. W r. 1845 wystąpił I. z równie nierealnym projektem «drogi wodnoziemnej» (Chemin hydroterre ou nouveau système de communications, St. Petersburg 1845). Interesującym był pomysł kolei jednoszynowej z wagonami zawieszonymi po obu stronach (Chemin de fer statique et ses immenses avantages sur la construction des chemines de fer actuels, Paris 1857). Oba te projekty minęły w owym czasie bez żadnego echa. Z pomniejszych wynalazków I-ego można wymienić «dwa zegary astronomiczne», projekt «machiny rachunkowej», fortepianu o strunach ciągnionych i in. Próbował I. także opracowywać język międzynarodowy i w tym celu ułożył nawet podobno «słownik w kilku językach». W r. 1857, pod pseud. Adam Pellegrino, wydał utwór Świątynia Pokoju stanowiący fragment obszernego poematu. Zmarł I. w Litynie na Podolu 3 V 1879 r.

 

Estreicher; W. Enc. Ilustr.; Łoza, Architekci (obszerna bibliogr.); – Bieliński, Uniw. Warsz., III; Bieniecki Z., Kolumny warszawskie, „Stolica” 1950 nr 42 s. 9; Kucharzewski F., Inżynier Feliks Pancer i jego prace, W. 1900; tenże, Piśmiennictwo techniczne polskie, W. 1911; Szkice nowomiejskie, W. 1961; – „Bibl. Warsz.” 1843 t. 2, 1879 t. 2 s. 490; „Tyg. Illustr.” 1879 nr 207 (fot.).

Halina Kowalska

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.